Χ-Φυλοσύνδετη Υποφωσφαταιμία (ΧLH)

Ορισμός

Μια σπάνια κληρονομική διαταραχή των επιπέδων φωσφορικών αλάτων στα νεφρά που χαρακτηρίζεται από αυξημένη αποβολή φωσφορικών από τους νεφρούς, υποφωσφαταιμία, ραχίτιδα και/ή οστεομαλάκυνση και μειωμένη ανάπτυξη.

Eπιδημιολογία

Είναι η πιο κοινή μορφή κληρονομικής υποφωσφαταιμίας με επιπολασμό περίπου 1/25.000 παγκοσμίως*. Η ασθένεια επηρεάζει εξίσου και τα δύο φύλα.

Κλινική περιγραφή

Η Φυλοσύνδετη Υποφωσφαταιμία (XLH) εκδηλώνεται κατά την παιδική ηλικία με τυπικά κλινικά χαρακτηριστικά της ραχίτιδας, όπως κοντό ανάστημα, πόνος στα οστά και σκελετικές παραμορφώσεις (κυρτωμένα κάτω άκρα: ραιβά γόνατα, ραχιτικό ροζάριο). Οδοντικές ανωμαλίες (υποτροπιάζοντα αποστήματα, μη φυσιολογική αδαμαντίνη) παρατηρούνται σε παιδιά και ενήλικες. Παρατηρούνται επίσης κρανιακές ανωμαλίες λόγω του πάχους των βρεγματικών και μετωπιαίων οστών και της κρανιοσυνοστέωσης. Στους ενήλικες, τα μυοσκελετικά συμπτώματα είναι το κύριο χαρακτηριστικό της νόσου με μεγάλη επιβάρυνση στην ποιότητα ζωής του ασθενούς. Περιλαμβάνουν κατάγματα και ψευδοκατάγματα, πόνο, δυσκαμψία των αρθρώσεων, οστεοαρθρίτιδα, ενθεσοπάθεια, απώλεια ακοής και μυϊκή αδυναμία.

Αιτιολογία

Η ασθένεια προκαλείται από αδρανοποιητικές μεταλλάξεις του γονιδίου PHEX (Xp22.1) που κωδικοποιεί μια ενδοπεπτιδάση που εκφράζεται κυρίως στα οστά και στα δόντια. Αν και ο μηχανισμός είναι άγνωστος, οι μεταλλάξεις στο γονίδιο PHEX οδηγούν σε αυξημένα επίπεδα κυκλοφορίας του Fibroblast growth factor-23 (FGF-23), μιας ορμόνης που παράγεται σχεδόν αποκλειστικά από τους οστεοβλάστες και τα οστεοκύτταρα και ρυθμίζει την ομοιοστασία των φωσφορικών αλάτων. Μέσω της δράσης του στα γονίδια συν-μεταφορέα νατρίου-φωσφορικού στο εγγύς νεφρικό σωληνάριο, καθώς και στα CYP271B και CYP24A1, η αύξηση του FGF-23 οδηγεί τελικά σε μειωμένη νεφρική επαναρρόφηση των φωσφορικών αλάτων και χαμηλά επίπεδα 1,25(OH)2D με αποτέλεσμα μειωμένη εντερική απορρόφηση φωσφόρου και ασβεστίου που οδηγεί στην μειωμένη επιμετάλλωση των οστών.

Διαγνωστικές μέθοδοι

Η διάγνωση βασίζεται στα κλινικά και βιοχημικά ευρήματα και στα τυπικά ακτινογραφικά χαρακτηριστικά ραχίτιδας/οστεομαλάκυνσης. Τα βιοχημικά ευρήματα περιλαμβάνουν αυξημένα επίπεδα του FGF-23 στην κυκλοφορία που σχετίζονται με υποφωσφαταιμία, υπερφωσφατουρία, φυσιολογικά επίπεδα ασβεστίου στον ορό, αυξημένα ή φυσιολογικά επίπεδα παραθυρεοειδούς ορμόνης στο πλάσμα και αυξημένα επίπεδα αλκαλικής φωσφατάσης. Η απέκκριση φωσφορικών μπορεί να αξιολογηθεί μετρώντας τη μέγιστη σωληναριακή επαναρρόφηση ανά ρυθμό σπειραματικής διήθησης. Ο μοριακός γενετικός έλεγχος επιβεβαιώνει τη διάγνωση.

Διαφορική διάγνωση

Η διαφορική διάγνωση περιλαμβάνει και Χ -φυλοσύνδετη υπολειπόμενη υποφωσφαταιμική ραχίτιδα, την αυτοσωματική επικρατούσα υποφωσφαταιμική ραχίτιδα,την κληρονομική υποφωσφαταιμική ραχίτιδα με υπερασβεστιουρία (HHRH), ινώδη δυσπλασία οστών, σύνδρομο νεφρικού Fanconi, σοβαρή έλλειψη βιταμίνης D και ογκογενή οστεομαλάκυνση .